Рәсми булмаган мәшгульлек - «күләгәдәге» хезмәт базары.
Мәшгульлек-икътисадның, җәмгыятьнең мул тормышының мөһим характеристикасы, ул икътисадый күрсәткеч кенә түгел, ә социаль сәясәтнең бер өлеше дә булып тора. Чөнки рәсми булмаган мәшгульлек-икътисадның тотрыклы үсешенә һәм гражданнарның социаль яклануына куркыныч.
Рәсми булмаган мәшгульлек вакытында дәүләт, ә нәтиҗә буларак җәмгыять, хезмәт мөнәсәбәтләрен рәсми рәсмиләштергәндә хезмәткәрләр һәм аларның эш бирүчеләре түли алырлык салымнарның бер өлешен югалта.
Хезмәткәрнең үзенә килгәндә, күпләр, рәсми булмаган рәвештә эшләгәндә, алар очрашачак проблемалар турында белмәскә дә мөмкин. Әлеге мәгълүмат эшкә сәләтле халыкның барлык категорияләре өчен дә, бигрәк тә вәзгыятьне үзгәртергә мөмкинлекләре булган яшьләр өчен кирәк.
Кече һәм урта бизнес оешмаларының бер өлешен, хезмәткә түләү фондыннан салымнарны тулы күләмдә түләргә теләмичә, хезмәт хакының бер өлешен рәсми рәвештә түлиләр, ә икенче өлешен, кагыйдә буларак, аның зур өлешен бухгалтерлык документларында күрсәтмичә түлиләр яки тулысынча «конвертларда» түлиләр.
Реаль түләнә торган хезмәт хакы суммаларын яшерү, эш бирүчеләр тарафыннан пенсия фондына күчерелә торган иминият кертемнәре суммасын киметү гражданнарның хезмәт пенсияләрен тулы күләмдә алуга конституциячел хокукларын бозуга китерә. "Күләгәле" хезмәт хакы хезмәткәрләрнең социаль якланганлыгын тәэмин итми.
Эш бирүчеләр хезмәт килешүләрен рәсмиләштермичә ялланып эшләүчеләр хезмәтеннән файдаланган күренеш киң таралган, шул рәвешле эш бирүче үзенең хезмәткәрләрен лаеклы пенсия белән тәэмин итүдән мәхрүм итә. Мондый хезмәткәрнең хезмәт стажы бармый, шул исәптән «Россия Федерациясендә хезмәт пенсияләре турында» Федераль закон нигезендә картлык буенча хезмәт пенсиясен вакытыннан алда алу өчен хезмәткәрләргә кирәкле ташламалы стажы да. Эшче шулай ук травматизмнан һәм һөнәри авырулардан сакланмаган, чөнки ул "Җитештерүдә бәхетсезлек очракларыннан һәм һөнәри авырулардан мәҗбүри социаль иминләштерү турында" Канунының гамәлдә булу өлкәсеннән чыгарыла.
Тулаем җәмгыять өчен формаль булмаган мәшгульлекне киметүнең иң нәтиҗәле ысулы, димәк, һәр кеше - формаль булмаган мәшгульлекнең сәбәпләрен һәм нәтиҗәләрен аңлау һәм аңлау.
Ни өчен кешеләр рәсми булмаган мәшгульлеккә күчә? Монда берничә төп сәбәп бар: халыкның хокукый культурасының түбән булуы, килешү буенча урнаша алмау (зур конкуренция, кечкенә тәкъдим, эш бирүченең салым түләргә теләмәве); сыгылмалы эш графигы; өстәмә керем; дуслар үрнәге, җитәкчелек күзәтүе астында яки коллективта эшләргә теләмәве; югары белем һәм квалификациясез эшкә урнашу.
Яшьләр рәсми булмаган мәшгульлеккә омтыла, чөнки биредә белем булмау, эш тәҗрибәсеннән башка урнаша алмау, шулай ук укуны һәм башка эшчәнлекне бергә алып баруның катлаулылыгы чагыла.
Формаль булмаган сектор хезмәткәрләре, беренче карашка, түләнмәгән салымнарның аларда калуы рәвешендә финанс өстенлек ала, әмма шул ук вакытта үзләренең социаль һәм хезмәт хокукларын кысу белән очраша.
Шулай итеп, рәсми булмаган мәшгульлек – ул Түбән рәсми хезмәт хакы, хезмәт режимы һәм шартлары өлкәсендә хезмәткәрләрнең хезмәт хокукларын бозу, бу хокукларны яклауның гадәттән тыш катлаулылыгы. Бу киләчәктә түбән пенсия һәм хәзерге вакытта кредит алу мөмкинлеге булмау. Мондый хезмәткәрләр вакытлыча эшкә яраксызлык, эшсезлек, бала карау буенча пособие һәм Штатларны кыскарту буенча эштән азат ителгән очракта ял пособиеләрен тулы күләмдә алу мөмкинлегеннән мәхрүм ителгән.
Хөрмәтле хезмәткәрләр! Актив гражданлык позициясе күрсәтегез, хезмәт килешүе төзүдән баш тарткан һәм сезнең законлы хокукларыгызны бозган намуссыз эш бирүчеләргә иярмәгез. Финанс ягы тиешенчә «үтә күренмәле» булмаган хезмәт мөнәсәбәтләренә кергәндә уяулык һәм сак булыгыз.
Хөрмәтле оешма һәм предприятие җитәкчеләре! Шәхси эшмәкәрләр! Сезне хезмәт законнарын төгәл үтәргә, социаль җаваплылык күрсәтергә һәм хезмәткәрләр белән хезмәт мөнәсәбәтләрен рәсмиләштерергә чакырабыз.