Халыкның рәсми булмаган мәшгульлеге һәм аның нәтиҗәләре
Рәсми булмаган мәшгульлек-ул язма хезмәт килешүе төземичә телдән килешүгә нигезләнгән хезмәт мөнәсәбәтләре, хезмәт базарының рәсми булмаган секторы, анда хезмәткәрләр социаль һәм хокукый яклау мөмкинлегеннән мәхрүм ителгән диярлек.
Хезмәт мөнәсәбәтләрен рәсмиләштермичә эшкә ризалашып, ялланган хезмәткәр социаль һәм хокукый яклау мөмкинлегеннән мәхрүм ителә, конфликтлы хәлләр килеп чыккан, Эш бирүче элек билгеләнгән килешүләрне бозган очракта зәгыйфьләнә.
Бу очракта хезмәт мөнәсәбәтләре тотрыксызлыкның югары өлеше белән характерлана, иртәгесе көнгә, һөнәри үсеш перспективаларына һәм киләчәктә социаль гарантияләр бирүгә ышанычсызлык туа.
Рәсми булмаган мәшгульлекнең төп чагылышлары булып:
- хезмәткәр белән хезмәт мөнәсәбәтләренең язма рәвештә рәсмиләштерелмәве;
- хезмәт өчен түләгәндә кулдагы соры схемалар һәм исәп-хисаплар булу;
- иминият кертемнәрен түләүдән тайпылу;
- хезмәт мөнәсәбәтләрен гражданлык-хокукый характердагы шартнамәләр белән алмаштыру.
Еш кына, социаль түләүләрдән читләшү өчен, эш бирүче, хезмәткәрнең хокукый белемсезлегеннән файдаланып, хезмәт шартнамәсе рәвешендә белә торып гражданлык-хокукый характердагы шартнамә төзи, оешма хезмәткәрләрен шәхси эшмәкәр сыйфатында эшләргә мәҗбүр итә.
Шуны истә тотарга кирәк: хезмәт хакын түләгәндә эш бирүче һәр хезмәткәргә язма рәвештә хәбәр итәргә тиеш:
- Тиешле чорда үзенә тиешле хезмәт хакының состав өлешләре турында;
- Хезмәткәргә исәпләнгән башка суммаларның, шул исәптән эш бирүче тарафыннан хезмәт хакы түләүнең, отпуск түләүнең, эштән киткәндә түләүләрнең һәм (яисә) хезмәткәргә тиешле башка түләүләрнең билгеләнгән срогын бозган өчен акчалата компенсациянең күләмнәре турында;
- Тотып калуларның күләмнәре һәм нигезләре турында;
- Түләнергә тиешле гомуми акчалата сумма турында.
Икътисадның формаль булмаган секторында хезмәт катнашуы киләчәктә хезмәткәр өчен шактый проблемалар тудыра:
- Производствода бәхетсезлек очрагы, һөнәри авыру яки инвалидлык очрагында иминият очрагы килеп чыккан очракта, хезмәткәр вакытлыча эшкә яраксызлык буенча пособие түләүдән, иминият түләвеннән һәм зыян күрүченең медицина һәм социаль реабилитациягә өстәмә чыгымнарын каплаудан мәхрүм ителә.;
- Хезмәткәр түләүле хастаханә кәгазьләрен алу, йөклелек һәм бала табу буенча отпуск рәсмиләштерү, 3 яшькә җиткәч бала карау, эшсезлек буенча пособие һәм штат кыскарту буенча эштән киткәндә эштән китү пособиесен алу мөмкинлегеннән мәхрүм итә;
- Хезмәткәр торак сатып алган, укыган һәм дәваланган өчен физик затлар кеременә салым буенча мөлкәти яки социаль салымнан тотып кала алмаячак, банктан кредит ала алмаячак.;
- Хезмәт мөнәсәбәтләрен рәсми рәсмиләштермичә чор пенсия стажына кертелмәячәк, нәтиҗәдә киләчәктә пенсия күләме түбән булуга китерәчәк;
- Картлык буенча хезмәт пенсиясен вакытыннан алда алу максатларында кайбер категория хезмәткәрләр өчен билгеләнгән ташламалы хезмәт стажы исәпләнми.
Шуңа бәйле рәвештә, барыннан да элек, хезмәткәрләр үзләре рәсми эшкә урнашу, барлык эш шартлары, шул исәптән хезмәт хакы күләме дә язылырга тиешле хезмәт шартнамәсен язмача төзү белән кызыксынырга тиеш. Бары тик шул очракта гына хезмәт законнары биргән барлык гарантияләргә исәп тотарга һәм хокуклар кысылмаячагына ышанырга мөмкин.
Эш бирүче хезмәт мөнәсәбәтләрен рәсмиләштерүдән баш тарткан, хезмәткә түләү буенча бурыч булган, хезмәт хакы минималь хезмәт хакыннан түбәнрәк түләнгән, шулай ук хезмәт законнарын бозган очракта, сез "Кайнар линия" телефоннары буенча мөрәҗәгать итә аласыз:
8(84347) 3-05-69 яисә 8 (84347) 3-00-64
Дүшәмбе-җомга 8.00-17.00 сәгатьләрдә
Төшке аш 12.00-13.00 сәгатьләрдә
Шулай ук рәсми булмаган мәшгульлек фактлары турында Сез «Халык контроле» дәүләт мәгълүмат системасына мөрәҗәгать итү юлы белән хәбәр итә аласыз.