Рәсми булмаган мәшгульлек һәм хезмәт мөнәсәбәтләрен легальләштерү
Рәсми булмаган мәшгульлек һәм хезмәт мөнәсәбәтләрен легальләштерү
Рәсми булмаган мәшгульлек-икътисадның тотрыклы үсешенә һәм гражданнарның социаль яклануына куркыныч.
Формаль булмаган мәшгульлекне телдән килешүгә нигезләнгән теләсә нинди хезмәт мөнәсәбәтләре кебек, язма хезмәт килешүе төземичә генә билгеләргә мөмкин.
Формаль булмаган эш белән тәэмин итүнең ике төре бар: тулы һәм өлешчә.
Тулы очракта-хезмәткәрләр төп эш урынында рәсми рәвештә рәсмиләштермичә генә эшлиләр.
Өлешчә булганда-хезмәткәрләр төп эштән тыш, хезмәт килешүе белән рәсмиләштерелмәгән өстәмә эш ала.
Мәсәлән, төзүченең даими рәсми эше бар, ләкин үз ял көннәрендә рәсми булмаган рәвештә "акча эшли".
Анализ күрсәткәнчә, рәсми булмаган мәшгульлек шәхси эшмәкәрләрдә (ваклап сату, җәмәгать туклануы, көнкүреш хезмәте күрсәтү, транспорт, халыкка хезмәт күрсәтү), КФХларда, подряд шартнамәләре төзегән оешмаларда киң таралган. Рәсми булмаган хезмәт мөнәсәбәтләренең инициаторы эш бирүче яки хезмәткәр була ала. Эш бирүченең хезмәткәр белән хезмәт килешүен рәсмиләштерүдән баш тартуы административ хокук бозу булып санала (РФ КоАП 5.27 маддәсенең 4 өлеше) һәм штраф белән җәзалана.
Рәсми булмаган хезмәт мөнәсәбәтләре булганда эш бирүче хезмәткәр өчен салымнар күчерми, аңа махсус киемнәр сатып алмый (РФ КоАП 5.27.1 маддәсе 4 өлеше буенча административ хокук бозу), инструктажлар һәм медицина тикшерүләре үткәрми (РФ КоАП 5.27.1 маддәсе 3 өлеше буенча административ хокук бозу), эш урынында хезмәт шартларын махсус бәяләми (РФ КоАП 5.27.1 маддәсе 2 өлеше).. Хезмәтне саклау таләпләрен бозуның нәтиҗәләре – производствода үлемгә китергән бәхетсезлек очраклары һәм җәрәхәтләр. Бәхетсезлек очрагында гаепле эш бирүче иректән һәм билгеле бер вазифалар биләү яки билгеле бер эшчәнлек белән шөгыльләнү хокукыннан мәхрүм ителә (РФ Җинаять кодексының 143 маддәсе).
Әгәр хезмәткәр хезмәт килешүен рәсмиләштерми икән, чөнки эш бирүче аңа салымнарны тотып калмыйча зур хезмәт хакы вәгъдә иткән икән, ул үзен социаль яклаудан һәм хезмәт законнарында каралган ташламалардан мәхрүм итә. :
1) аңа хезмәт хакын тоткарларга яисә аны түләүдән бөтенләй баш тартырга мөмкиннәр;
2) авыру очрагында аңа хастаханә акчалары түләмәскә мөмкиннәр;
3) аны теләсә кайсы вакытта кисәтүсез эштән чыгарырга мөмкиннәр;
4) мондый хезмәткәрнең эш көне берни белән дә һәм беркем белән дә регламентланмаган;
5) ул инвалидлык өчен яисә производствода бәхетсезлек очрагы булганда хезмәткә сәләтен тулысынча югалткан өчен гарантияләрдән һәм компенсацияләрдән мәхрүм ителә;
6) ул зарарлы яисә куркыныч производствода эшләгән өчен гарантияләрдән һәм компенсацияләрдән мәхрүм ителә;
7) ул үзен картлык буенча пенсиясеннән мәхрүм итә;
8) бәхетсезлек очрагы аркасында туендыручысын югалткан рәсми булмаган хезмәткәрләрнең гаиләләре матди ярдәм алмый. Бу бәхетсезлек очрагы башланганчы үлгән кешегә хезмәт хакы (РФ ТК 141 маддәсе), үлгән кешене күмүгә чыгымнар (РФ ТК 184 маддәсе) һ. б.
Үзеңне куркыныч астына куймас өчен һәм рәсми булмаган мәшгульлек үсешенә булышлык итмәс өчен, эш бирүченең хезмәт килешүе төземәү тәкъдимнәренә чик куярга кирәк.
Хезмәт хокукларын бозган очракта сез «Кайнар линия» телефоннары буенча мөрәҗәгать итә аласыз:
8(84347) 3-05-69 яисә 8 (84347) 3-00-64
Дүшәмбе-җомга 8.00-17.00 сәгатьләрдә
Төшке аш 12.00-13.00 сәгатьләрдә
Шулай ук рәсми булмаган мәшгульлек фактлары турында Сез «Халык контроле»дәүләт мәгълүмат системасына мөрәҗәгать итү юлы белән хәбәр итә аласыз.
Хөрмәтле оешма һәм предприятие җитәкчеләре!
Шәхси эшмәкәрләр!