Рәсми булмаган эш нәрсә белән куркыныч?
Рәсми булмаган эш нәрсә белән куркыныч?
Күләгәдәге мәшгульлек (яки формаль булмаган мәшгульлек), кайчакта шулай ук "сул эш" дип атала - бу эш белән тәэмин итү төре формаль булмаган икътисадта эш белән тәэмин ителеш төре, ул вакытта хезмәткәр һәм эш бирүче арасында хезмәт мөнәсәбәтләре урнаштыру факты рәсми хакимияттән яшерелә. Гадәттә бу мөнәсәбәтләр салым түләмәү яки теге яки бу законны урап узу өчен эш бирүче яки хезмәткәр инициативасы буенча яшеренә. Бу очракта исәп-хисапны кулдан ясыйлар, еш кына эш бирүче хезмәткәрнең үткәнен һәм аның документларын кызыксындырмый.
Рәсми булмаган мәшгульлекне «телдән килешүгә нигезләнгән хезмәт мөнәсәбәтләренең теләсә нинди төре»дип билгеләргә мөмкин. Сер түгел, кайбер эш бирүчеләр салым һәм башка мәҗбүри түләүләрдән экономияләү һәм качу максатыннан, хезмәткәрне кабул итеп, аңа хезмәт мөнәсәбәтләрен рәсмиләштерүдән баш тарталар, ягъни аңа «кара төстә»эшләргә тәкъдим итәләр.
Эшчегә шуны истә тотарга кирәк: Россия Федерациясе Хезмәт кодексының 67 статьясы нигезендә эш бирүче хезмәткәрне эшкә керткән көннән алып өч эш көне эчендә хезмәт килешүен язма рәвештә рәсмиләштерергә тиеш. Килешү ике экземплярда төзелә, шуларның берсе хезмәткәргә тапшырылырга тиеш. Хезмәт килешүен тиешенчә рәсмиләштермәү яки аның урынына гражданлык-хокукый килешү төзү эш бирүчегә административ штраф салуга китерә (административ хокук бозулар турында Россия Федерациясе кодексының 5.27 маддәсе).
Ни өчен кешеләр рәсми булмаган мәшгульлеккә күчә? Биредә берничә төп сәбәп бар: халыкның хокукый культурасы түбән булу, шартнамә формасы буенча (зур көндәшлек, кечкенә тәкъдим, эш бирүченең салымнарны түләргә теләмәве), эш графигы, өстәмә керем, дуслар үрнәге, начальство яки коллектив күзәтүендә эшләргә теләмәү, югары белем бирүдән, квалификациядән башка эшкә урнашу. Яшьләр рәсми булмаган мәшгульлеккә омтыла, чөнки монда белем булмау, эш тәҗрибәсесез урнашу мөмкин булмау, шулай ук укуны һәм башка эшчәнлекне берләштерү авырлыгы тәэсир итә.
Рәсми булмаган сектор хезмәткәрләре, беренче карашка, финанс өстенлеге алалар, түләнмәгән салымнар аларда кала, әмма шул ук вакытта үзләренең социаль һәм хезмәт хокукларын кысуга дучар булалар.
Рәсми булмаган эшләргә ризалашып, эшче куркыныч астына куя:
- аз хезмәт хакы алу;
- эш бирүче белән теләсә нинди конфликт очрагында хезмәт хакы алмау;
- ял көннәрен алмагыз яки бөтенләй ялга бармагыз;
- эшкә яраксызлык кәгазе өчен түләү алмагыз;
хезмәт килешүендә каралган социаль гарантияләрне тулысынча югалту;
- производствода бәхетсезлек очрагын тикшерүдән баш тарту;
эштән киткәндә исәп-хисапны алмаска;
- кирәкле кредит бирүдән баш тарту;
- виза бирүдән баш тарту.
Моннан тыш, аның хезмәт хакыннан пенсия түләүләре башкарылмаячак. Бу хәлнең авырлыгын кеше кискенрәк, картлыкка якынрак сизәчәк.
Эшчеләргә хезмәт мөнәсәбәтләренә кергәндә уяулык һәм саклык күрсәтергә кирәк, аларның финанс ягы булырга тиеш булганча «ачык» түгел.
Рәсми булмаган мәшгульлек фактлары, рәсми булмаган хезмәт хакы түләүләре, Спас муниципаль районы территориясендә эшчәнлек алып баручы предприятиеләр һәм оешмалар хезмәткәрләренә хезмәт хакы тоткарлану мәсьәләләре буенча сез «Халык контроле» дәүләт мәгълүмат системасына мөрәҗәгать итү аша, шулай ук «кайнар линия» телефоннары буенча хәбәр итә аласыз: 8(84347) 3-05-69 яки 8(84347) 3-00-64.